Yıl 1922... «Hale Opereti» o zamanın modasına göre giyinmiş artistlerle «Ayşe» operetini şimdiki Dormen Tiyatrosu'nda oynuyor. Eserin yazarı ve bestecisi henüz 35 yaşında bir delikanlı... Yerinde duramayan, büyük el ve kol hareketleri yapan, yüksek sesle konuşan, şık giyinen, yabancı dil bilen, Avrupai bir tip... Tek gözünde «Monokl» denilen çerçevesiz tek gözlük taşıyor. Sahnede kalabalık bir oyuncu grubu var. Sahne önünde de orkestra... Yeni bir operetin yeni nağmelerinin duyulduğu ilk gece. «Ayşe» rolünde Efraz Hanım... Sevgilisi «Ahmet» rolünde de Ömer Aydın... Çalgılar çalıyor, kızlar oynuyor; şarkılar söyleniyor ve operetin perdesi alkışlar arasında iniyor. «Ayşe» operetindeki «Ahmet» rolünü sonraları Cemal Sahir, Lutfullah Süruri, Necdet Kemal, Refet Gülerman, İhsan Balkır ve başkaları oynadı. «Ayşe» rolüne gelince: Efraz Hanım'dan sonra Nıvart Hanım, Lüsi Tokatlı, Suzan Lutfullah, Toto Karaca, Hikmet Karagözlü ve başkaları... «Üç yıl beni sevdanın ipek saçları sardı. Hummalı başım göğsün üstünde yanardı» sözlerini söyleyen tenor veya bariton bir ses biraz sonra :

«Aman Ayşem, canım Ayşem Ne olur beni sevsen?»

diye bir başka şarkıyla başlıyordu. Bu şarkılarda Türk musikisi ile modern batı müziğinin mutlu birleşmesi seziliyor, garba açılan yeni Türkiye'nin yeni insanları melodileri dillerinden düşürmüyordu. Çarliston dansının ortalığı kasıp kavurduğu devirde zevki ve dünya görüşü «rokoko» laşan; İtalyan ve Fransız tiyatrolarının, müziklerinin tesirinde kalan «sanatsever halkımız» bu operetlere koşuyordu. Muhlis Sabahattin, Çuhacıyan'dan sonra, en meşhur ve en fazla tesir yapmış operet bestecisiydi. Hafız Burhanların, Hafız Kemal'lerin «gazel» lerini seven ve dinleyenler için yepyeni kulak hazzı veriyordu. Daha sonra «üçüncü operet bestecisi» adını alacak olan Cemal Reşit Rey'in operetleri o yıllarda henüz ortaya çıkmamıştı. 1935'e kadar altın devrini yaşayan Türk operetlerinin, «Lüküs Hayat», «Deli-Dolu», «Festival», «Hava - Civa», «Fuar Yıldızı», «Sving Fatma», «Alabanda», «Saz-Caz», «Aşk Mektebi», «Üç Saat» in ortaya çıkmasında «Ayşe» operetinin, daha doğrusu Muhlis Sabahattin'in büyük tesiri vardır.

«Ayşe» operetini 1944'te görmüştük. «Ayşe» rolünde Hikmet Karagözlü (Hanım), sevgilisi «Ahmet» rolünde de Refet Gülerman oynamıştı. İhsan Balkır ile münavebe ile sahneye çıkıyorlardı. 15 yıl önce, bir jübile doiayısıyle Fikriye Şakrakses ile Refet Gülerman, karşılıklı «düet» ler ile şarkılar okumuştu.

1950 - 51 yıllarında «Ayşe'nin Gözyaşları» adında bir film yapıldı. Fakat bu, fiimin yapımcıları «Ayşe» opereti bestecisinin varislerine telif hakkı ödemek yolunu tutmadığı gibi, «Ayşe» operetini filme çekmediklerini de söylediler.

Aradan 43 yıl geçtikten sonra, «Ayşe» operetinin şöhreti ve melodilerinin güzelliği «Ayşe» filminin yapılmasına ve başrolde Türkan Şoray'ın oynamasına imkan hazırladı. Acar Film sahibi Murat Köseoğlu, Muhlis Sabahattin'in yeğeni Neveser Kökteş'in oğlu Adnan Kökteş'ten «telif hakkı» nı alarak filme başladı.

«Ayşe» operetini görmemiş, ya da İstanbul Radyosundan dinlememiş olanlara konusunu özetleyip anlatmak gerekir; Şişli'de yaşayan, yakışıklı Ahmet Bey, «Demiryürek» köyündeki çiftliğine gider. Çiftlik kahyası Veli Dayı'nın torunu Ayşe ile sevişir. Bir çocuğu olduğunu sonradan öğrenir; ama Ahmet, Hale ile evlidir. Ayşe köye döner, kendisini eskiden beri seven Hasan ile evlenir. Sonra Ahmet ölür. Fakat bazı Anadolu turnelerinde Ahmet ile Ayşe birleşir, «mutlu son» ile operet «hitam» bulur.

«Ayşe» filminin supervizörü Refet Gülerman ile konuştuk. Bir zamanlar tiyatroda «Ahmet» rolüne çıkmış, Devlet Konservatuvarı mezunu bir tenor ve sahne adamı olması doiayısıyle bu konuda bilgi ve hatıraları vardı:

- «Film, operetten farklıdır. Müzikal bir film değildir Zaten opereti aynen filme çeksek kimse seyretmez. Operetin konusu basit. Ahmet'in mesleği yok. Biz onu besteci yaptık. Filmde Ayşe rolündeki Türkan ile Ahmet rolündeki Murat Soydan şarkı söyleyecekler. Tabii onların dublajını ses sanatçıları yapacak. «Ayşe» operetinin bütün şarkılarını aynen aldık. Filmde Haşan rolünde Tanju Gürsu, Veli Dayı rolünde Ali Şen, Ahmet'in karısı Hale rolünde Suzan Avcı, Hale'nin aşığı Süha rolünde Tunç Oral oynuyor. Film renkli çekiliyor.»

Türkan Şoray'ın «Ayşe» filmi hakkında sözleri de şu:

- «Önümüzdeki kış aylarında Gülriz Sururi'nin tiyatroda oynayacağı operetin filminde oynamak bana büyük zevk verdi. Hele Muhlis Sabahattin gibi büyük bir bestekarın yazıp bestelediği eserin kahramanı olmak, tadına doyulmayan bir sanat hazzı veriyor. Eğer milyonlarca sinema seyircisinin dudaklarında «Ayşe» operetinin melodilerini duyarsam, mutlu olacağım.»

Biraz sonra, Acar Film Stüdyosu'nda günümüzün «Ye - Ye» ci gençleri, «Ayşe»'nin etrafını aldılar. Köy kızı onların içinde sıkılıyordu. Çevresinden hoşlanmamıştı.

ALINTI: SES DERGİSİ’NİN 1968 TARİHLİ 28. SAYISI